Historia honorowego krwiodawstwa

“Oddając krew – darujesz życie” – to hasło towarzyszy działaniom Polskiego Czerwonego Krzyża od blisko 60 lat – od czasu, gdy Stowarzyszenie zajęło się kompleksową organizacją i promocją honorowego krwiodawstwa oraz uświadamianiem znaczenia krwi w ratowaniu życia i zdrowia ludzkiego.

W 1935 r. PCK rozpoczął zorganizowaną działalność na rzecz krwiolecznictwa, obejmującą organizację kursów dla lekarzy oraz propagandę dawstwa krwi. Utworzono również pierwszy
w Polsce Instytutu Pobierania (czy przetaczania?) i Konserwacji Krwi pod kierownictwem Henryka Gnoińskiego,  przy Szpitalu Głównym PCK w Warszawie.

W instytucie prowadzone były badania nad konserwacją krwi i regeneracją krwi po jej dużych utratach i pod wpływem podania krwi świeżej. W instytucie znajdował się Ośrodek Krwiodawców Zawodowych i Ośrodek Dawców Honorowych.

W 1936 r. uruchomiono w Łodzi Centralną Stację Wypadkową z Ośrodkiem Przetaczania Krwi, do której należało 132 stałych, zarejestrowanych dawców. W 1938 r. powstał Ośrodek Przetaczania Krwi w Krakowie.
Honorowymi krwiodawcami w czasie II wojny światowej były najczęściej kobiety. Przed II wojną światową w Polsce krwiodawstwo było odpłatne. Organizowane były ośrodki honorowych krwiodawców, m.in przez Polski Czerwony Krzyż, ale ich działalność była marginalna w stosunku do płatnego krwiodawstwa.

W okresie powojennym również Polski Czerwony Krzyż zajął się odbudową placówek ochrony zdrowia, w tym także pracujących na ich potrzeby stacji krwiodawstwa. Pierwsza z nich utworzona została w marcu 1945 r. w Łodzi. Do roku 1948 było ich już 8 w różnych częściach kraju.

Upaństwowienie szpitali, placówek opieki zdrowotnej, stacji pogotowia i stacji krwiodawstwa – nastąpiło na podstawie ustawy z dnia 28.10.1948 r. o zakładach społecznej służby zdrowia
i planowej gospodarce w służbie zdrowia (Dz.U. nr 55 poz.434). Na tej podstawie wydano Zarządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29.08.1950 r. (MP nr A 98 poz.1228-1232 i Okólnik nr 90-50 z dnia 13.12.1950 r. w sprawie: bezpośredniego nadzoru nad placówkami doraźnej pomocy
i krwiodawstwa (177 stacji ratunkowych i 14 stacji krwiodawstwa PCK).

Nie zakończyło to jednak aktywności Polskiego Czerwonego Krzyża na polu krwiodawstwa.
Co prawda, za sprawy związane z pobieraniem, przechowywaniem, przetwarzaniem i dystrybucją krwi odpowiada służba krwi podległa Narodowemu Centrum Krwi w Warszawie, jednak planowe
i rytmiczne zaopatrzenie regionalnych centrów krwiodawstwa i krwiolecznictwa w życiodajną krew możliwe jest przede wszystkim dzięki honorowym dawcom.

Rok 1958 traktowany jest jako oficjalny początek honorowego krwiodawstwa w Polsce. Zaprzestano wówczas płatnego pobierania krwi, z wyjątkiem dawców specjalnych – poddawanych seroferezom z przeznaczeniem osocza na produkcję surowic wzorcowych i immunoglobuliny anty-D. W 1958 roku pozyskano 2,5% krwi od honorowych krwiodawców, a w 1992 roku 99%!

Upowszechnianiem wiedzy o krwi, potrzebie jej oddawania oraz zachęcaniem do aktywnego uczestnictwa w honorowym krwiodawstwie od początku – zgodnie z decyzją ówczesnych władz państwowych zajął się Polski Czerwony Krzyż i ten rok przyjęty został jako początek zorganizowanego Ruchu Honorowego Krwiodawstwa PCK. Ruch Honorowego Krwiodawstwa jest integralną częścią struktury PCK i obecnie zrzesza blisko 200.000 członków i wolontariuszy, którzy poza systematycznym i planowym oddawaniem krwi, promują oraz upowszechniają ideały Ruchu, zjednując mu tym samym nowych sympatyków.

Ruch HDK PCK tworzą honorowi dawcy krwi – członkowie i wolontariusze Polskiego Czerwonego Krzyża skupieni w Klubach HDK PCK oraz innych jednostkach organizacyjnych Stowarzyszenia. Kluby, jako podstawowe jednostki organizacyjne PCK, zrzeszają dawców w środowiskach lokalnych: miejscach zamieszkania, pracy lub nauki. Podejmowane przez nie inicjatywy to m.in.: doraźne akcje poboru np.: w odzewie na apel służby zdrowia, szkolenia, pogadanki, konkursy, wspólne wyjazdy lub imprezy integracyjne, rekreacyjne czy sportowe. Rady HDK działają przy zarządach oddziałów rejonowych i okręgowych PCK – stosownie do ich decyzji w tej sprawie, a ich działalność dotyczy przede wszystkim koordynacji i inspiracji prac klubów oraz współpracy ze służbą krwi. Nad całokształtem prac Ruchu oraz jego ogólnopolską strategią czuwa, powołana przez Zarząd Główny PCK, Krajowa Rada Honorowego Krwiodawstwa PCK.